Nghị quyết 198/2025/QH15, cụ thể hóa Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, đang mở ra một kỷ nguyên mới cho kinh tế tư nhân, đồng thời tạo động lưc mạnh mẽ để giáo dục nghề nghiệp (GDNN) trở thành “bệ phóng” cho nguồn nhân lực chất lượng cao. Với bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập kinh tế, các chính sách từ Nghị quyết 198 sẽ định hình tương lai GDNN, biến nó từ “hậu cần kỹ thuật” thành “đối tác chiến lược” của doanh nghiệp tư nhân.
1. KINH TẾ TƯ NHÂN: NGỌN GIÓ MỚI CHO GDNN
Nghị quyết 198 đặt mục tiêu đưa kinh tế tư nhân trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế Việt Nam, với đóng góp dự kiến đạt 36% GDP vào năm 2030, theo báo cáo năm 2024 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (cũ). Để đạt được tham vọng này, cần một lực lượng lao động không chỉ có tay nghề mà còn thành thạo công nghệ, sáng tạo và thích ứng nhanh với thị trường. Đây chính là “đơn đặt hàng” mà hệ thống GDNN phải đáp ứng.
Hiện nay, Việt Nam có khoảng 1,4 triệu học viên GDNN mỗi năm, nhưng chỉ 70% trong số đó tìm được việc làm phù hợp sau tốt nghiệp, theo số liệu năm 2024 của Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp, nay là Cục GDNN và GDTX (Bộ GD-ĐT). Sự thiếu hụt về kỹ năng số và sự gắn kết lỏng lẻo giữa trường nghề và doanh nghiệp là những “nút thắt” cần tháo gỡ. Nghị quyết 198, với các chính sách ưu đãi và định hướng chuyển đổi số, hứa hẹn sẽ là “cơn gió mới” giúp GDNN chuyển mình.
2. LIÊN KẾT DOANH NGHIỆP – TRƯỜNG NGHỀ: “CÁI BẮT TAY” CHIẾN LƯỢC
Một trong những điểm sáng của Nghị quyết 198 là khuyến khích hình thành các tập đoàn tư nhân lớn và khu công nghiệp hiện đại. Điều này kéo theo nhu cầu lớn về nhân lực kỹ thuật cao, đặc biệt trong các lĩnh vực như sản xuất thông minh, công nghệ thông tin, và năng lượng tái tạo. Theo Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), 85% doanh nghiệp tư nhân cho biết họ sẵn sàng hợp tác với các trường nghề để đào tạo nhân lực “may đo” theo nhu cầu.
Mô hình đào tạo kép – học lý thuyết tại trường, thực hành tại doanh nghiệp – đang trở thành xu hướng. Ví dụ, FPT Software đã hợp tác với Trường Cao đẳng FPT Polytechnic để đào tạo hàng nghìn lập trình viên mỗi năm, với tỷ lệ việc làm sau tốt nghiệp đạt 95%. Nghị quyết 198 sẽ thúc đẩy các “cái bắt tay” tương tự, thông qua các chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào đào tạo và thực tập. Kết quả là, học viên GDNN không chỉ có việc làm ngay sau tốt nghiệp mà còn được trang bị kỹ năng thực tiễn, đáp ứng đúng nhu cầu thị trường.
3. ƯU ĐÃI THUẾ VÀ CƠ SỞ VẬT CHẤT: THÊM NGUỒN LỰC CHO TRƯỜNG NGHỀ
Nghị quyết 198 mang đến các chính sách ưu đãi thuế và hỗ trợ tiếp cận đất đai, tạo điều kiện cho doanh nghiệp tư nhân đầu tư vào GDNN. Theo Bộ Tài chính (2024), các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo được miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp trong 3-5 năm đầu. Điều này giúp các doanh nghiệp có thêm nguồn lực để xây dựng trung tâm đào tạo nội bộ hoặc tài trợ cơ sở vật chất cho các trường nghề.
Ví dụ, Khu Công nghệ cao TP.HCM đã hợp tác với một số trường nghề để xây dựng các phòng lab công nghệ cao, phục vụ đào tạo ngành vi mạch bán dẫn – lĩnh vực đang thiếu hụt nghiêm trọng nhân lực. Với sự hỗ trợ từ Nghị quyết 198, các trường nghề có thể mở rộng quy mô, hiện đại hóa cơ sở vật chất, từ đó tăng năng lực đào tạo từ 1,4 triệu lên 2 triệu học viên mỗi năm vào năm 2030, theo mục tiêu của Chiến lược Phát triển GDNN 2021-2030.
4. CHUYỂN ĐỔI SỐ: BẮT KỊP CÁCH MẠNG CÔNG NGHỆ
Chuyển đổi số là trụ cột của Nghị quyết 198, và GDNN không thể đứng ngoài xu thế này. Doanh nghiệp tư nhân ngày càng đòi hỏi lao động có kỹ năng số, từ sử dụng phần mềm quản lý đến vận hành hệ thống AI và tự động hóa. Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF, 2024), 60% việc làm trong thập kỷ tới sẽ yêu cầu kỹ năng số cơ bản, trong khi Việt Nam mới chỉ có 25% lao động được đào tạo về kỹ năng này.
.jpg)
(Sinh viên CĐ Công nghiệp Huế sử dụng hệ thống mô phỏng nhà máy xử lý nước ảo)
Các trường nghề đang bắt đầu tích hợp công nghệ vào giảng dạy, như sử dụng thực tế ảo (VR) để mô phỏng thực hành trong các ngành cơ khí, y tế, và xây dựng. Ví dụ, Trường Cao đẳng Kỹ thuật Cao Thắng đã triển khai phòng thực hành VR, giúp giảm 30% chi phí đào tạo thực tế mà vẫn đảm bảo chất lượng. Nghị quyết 198 sẽ thúc đẩy các trường nghề số hóa giáo trình, phát triển nền tảng học trực tuyến, và đào tạo giáo viên về công nghệ, từ đó giúp GDNN bắt kịp “bánh xe” cách mạng 4.0.
5. TRUNG TÂM ĐÀO TẠO NGHỀ THEO CỤM NGÀNH: “NGỌN LỬA” HỘI TỤ
Sự phát triển của các khu công nghiệp và cụm liên kết ngành theo Nghị quyết 198 mở ra cơ hội xây dựng các trung tâm đào tạo nghề quy mô lớn, tập trung theo địa bàn và chuyên ngành. Chẳng hạn, Khu Kinh tế Dung Quất (Quảng Ngãi) có thể trở thành trung tâm đào tạo nhân lực cho ngành dầu khí và hóa chất, trong khi Đồng bằng sông Cửu Long cần các trung tâm đào tạo nghề nông nghiệp công nghệ cao.
Mô hình hợp tác công-tư (PPP) là chìa khóa để hiện thực hóa các trung tâm này. Theo Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), các dự án PPP trong GDNN tại Việt Nam đã thu hút 200 triệu USD đầu tư từ năm 2020-2024. Với sự hỗ trợ từ Nghị quyết 198, các trung tâm đào tạo nghề đạt chuẩn quốc tế sẽ không chỉ tăng năng lực đào tạo mà còn đảm bảo phân bổ hợp lý lao động theo vùng và ngành.
6. MỞ CỬA NHU CẦU ĐÀO TẠO NGẮN HẠN CHO DOANH NGHIỆP NHỎ
Nghị quyết 198 yêu cầu các hộ kinh doanh và doanh nghiệp nhỏ chuyển từ khoán thuế sang kê khai thuế từ năm 2026, buộc họ phải chuyên nghiệp hóa hoạt động. Điều này tạo nhu cầu lớn về các khóa đào tạo ngắn hạn trong các lĩnh vực như kế toán, quản lý, và thương mại điện tử. Theo VCCI, 70% doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam thiếu nhân sự có kỹ năng quản trị và kỹ năng số.
Các trường nghề có thể đáp ứng nhu cầu này bằng các khóa học linh hoạt, như đào tạo trực tuyến về phần mềm kế toán MISA hoặc kỹ năng bán hàng trên các nền tảng thương mại điện tử như Shopee, Lazada. Những chương trình này không chỉ giúp doanh nghiệp nhỏ nâng cao năng lực cạnh tranh mà còn mở rộng thị trường đào tạo cho GDNN, dự kiến đóng góp 15% tổng doanh thu của hệ thống GDNN vào năm 2030, theo Cục GDNN và GDTX.
7. ĐỊNH HƯỚNG CHIẾN LƯỢC: “NGỌN ĐUỐC” DẪN ĐƯỜNG
Để tận dụng tối đa cơ hội từ Nghị quyết 198, GDNN cần thực hiện các bước đi chiến lược, như:
(*) Đổi mới chương trình đào tạo: Tích hợp kỹ năng số, kỹ năng mềm, và khởi nghiệp vào mọi ngành nghề.
(*) Xây dựng hệ sinh thái GDNN-doanh nghiệp: Thành lập các hội đồng tư vấn nghề với sự tham gia của doanh nghiệp và hiệp hội ngành.
(*) Đẩy mạnh chuyển đổi số: Phát triển nền tảng học trực tuyến quốc gia và trang bị công nghệ VR/AR cho các trường nghề.
(*) Phát triển trung tâm đào tạo vùng: Ưu tiên các khu vực kinh tế trọng điểm như Đông Nam Bộ, Đồng bằng sông Hồng, và Đồng bằng sông Cửu Long.
(*) Tăng cường đào tạo ngắn hạn: Thiết kế các khóa học linh hoạt, chi phí thấp cho doanh nghiệp nhỏ và hộ kinh doanh.
Nghị quyết 198/2025/QH15 không chỉ là động lực cho kinh tế tư nhân mà còn là “ngọn gió” thổi bùng sức sống cho GDNN. Nếu biết tận dụng các chính sách ưu đãi, liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp, và đón đầu xu hướng chuyển đổi số, GDNN sẽ không chỉ là “hậu cần kỹ thuật” mà còn là “người bạn đồng hành” chiến lược, góp phần đưa Việt Nam vươn xa trên bản đồ kinh tế toàn cầu.
(Thạc sĩ Trần Hồng Quỳnh)
https://nghenghiepcuocsong.vn/nghi-quyet-198-dong-luc-moi-cho-giao-duc-nghe-nghiep-thoi-chuyen-doi-so/
