Tại Hội nghị tuyển sinh Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên năm 2025, một số đại diện trường nghề cho rằng “trường Đại học lấy hết thí sinh khiến trường Nghề khó tuyển”.
Phản hồi ý kiến nêu trên, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Hoàng Minh Sơn cho rằng, cách nhìn nhận như vậy là “TỰ HẠ THẤP MÌNH” và khuyến nghị các trường nghề nên thay đổi tư duy thay vì kỳ vọng vào việc siết đầu vào Đại học để “CHIA LẠI” nguồn tuyển sinh.
Phát biểu này, tuy có giá trị nhất định trong việc thúc đẩy tinh thần đổi mới, lại để lộ một khoảng trống không nhỏ: Thiếu đi vai trò định hướng chính sách mà một Nhà nước kiến tạo cần thể hiện, nhất là trong bối cảnh các phân hệ giáo dục đang cần một bàn tay điều phối minh bạch, chủ động và công bằng hơn.
Khi phát biểu vĩ mô cần hơn cả một lời khuyên
Trong xu hướng chuyển từ “Nhà nước quản lý” sang “Nhà nước kiến tạo - phục vụ”, cơ quan quản lý giáo dục không chỉ là người nhắc nhở, mà còn phải là người dẫn dắt cải cách, thiết kế thể chế và bảo đảm điều kiện vận hành công bằng cho mọi thành tố trong hệ thống.
Vì thế, trong bối cảnh giáo dục nghề nghiệp gặp nhiều thách thức, điều mà người ta chờ đợi từ một lãnh đạo cấp Bộ là: Bộ đang và sẽ làm gì để tháo gỡ những nút thắt? Sẽ có chính sách gì để tạo dựng hệ sinh thái học nghề hấp dẫn hơn? Có giải pháp nào về liên thông, tín dụng học tập, đầu tư công, hay truyền thông nghề nghiệp một cách bài bản và có tầm quốc gia?
Khi những câu hỏi đó chưa được đặt ra, hoặc bị bỏ ngỏ, thì một phát biểu dù đúng về nhận thức vẫn chưa đủ để thúc đẩy thay đổi thực chất.
PHẢN HỒI MỘT CHIỀU DỄ LÀM LỆCH VAI NGƯỜI DẪN DẮT
Trong một hệ thống mà phân tầng và phân luồng chưa rõ ràng, cơ hội học tập chưa cân bằng, thì việc các trường nghề thể hiện băn khoăn là điều dễ hiểu.
Điều cần thiết không phải là phản biện họ, mà là chia sẻ góc nhìn từ phía Nhà nước - một cách điềm đạm, bao quát và mang tính kiến tạo.
Thay vì phê phán tư duy “thừa thầy thiếu thợ”, lẽ ra Bộ cần làm rõ những cam kết chính sách: rằng sẽ mở rộng cơ hội học nghề gắn với việc làm; rằng người học nghề vẫn có thể tiếp tục học lên với lộ trình linh hoạt; rằng đầu tư công và định hướng truyền thông sẽ dần được phân bổ hợp lý để học nghề trở thành một lựa chọn an tâm, không phải là phương án “bị đẩy về phía sau”.
Nhà nước kiến tạo không nên “đứng ngoài để chấn chỉnh”, mà cần đồng hành và dẫn dắt bằng chính sách có chiều sâu.
GIÁO DỤC KHÔNG THỂ THIẾU VAI TRÒ NHÀ NƯỚC PHỤC VỤ
Một hệ thống giáo dục hiệu quả cần được bảo đảm bởi một chính quyền biết phục vụ nhu cầu học tập đa dạng của người dân, biết cung cấp dịch vụ công thiết yếu như thông tin nghề nghiệp, hướng nghiệp từ sớm, và kết nối với thị trường lao động.
Nếu người học vẫn nghiêng về đại học, đôi khi không phải vì sính bằng cấp, mà vì hệ thống chính sách học nghề còn thiếu hấp dẫn và ít an toàn. Trách nhiệm của Nhà nước kiến tạo là làm cho con đường học nghề trở nên đáng giá hơn - không bằng lời kêu gọi, mà bằng thiết kế thể chế khơi dậy niềm tin.
Đổi mới giáo dục không thể chỉ dựa vào nỗ lực đơn lẻ của các trường, nhất là khi hệ sinh thái xung quanh còn nhiều bất cập. Người làm chính sách cần tránh cách phản hồi thiên lệch, mà nên thể hiện đúng vai trò của mình: Người thiết kế hệ thống, người điều phối liên kết và người đồng hành cải cách.
Một phát biểu mang tầm vĩ mô không chỉ cần đúng lý lẽ, mà quan trọng hơn mở ra lối đi chính sách. Bởi chỉ khi Nhà nước thực sự hành xử như một chủ thể kiến tạo - chứ không chỉ là người “nhắc nhở” - thì hệ thống giáo dục mới có thể phát triển một cách cân bằng, hài hòa và bền vững.
